فهرست تمدن‌ها و جاهای باستانی ایران پیش از تمدن ایلام

دیوارنگاری غار دوشه، خرم آباد لرستان، حدود هزاره هشتم پیش از میلاد

پرچم برنزی کشف شده در منطقه شهداد نزدیک کرمان، ایران، هزاره سوم پیش از میلاد

• تمدن جیرفت
• شهر سوخته
• تمدن لولوبی
• حوزه رودخانه خراسان: قدمت آثار کشف شده در این ناحیه به یک میلیون تا هشتصد هزار سال پیش از میلاد می‌رسد.
• غارهای ارتفاعات زاگرس: آثار بسیاری از جمله تکه‌های استخوان و چاقوهای سنگی از دوره پارینه سنگی در این منطقه کشف شده‌است.
• تپه سیلک
• تپه گنج دره: این تپه بین راه هرسین و کرمانشاه جای دارد. از دستاوردهای این تپه می‌توان به ظروف سفالی، خانه‌های گلی و خشتی با دیوار و کف کاه‌گل اندود اشاره کرد.
• تپه علی کش: نزدیک رود میمه در استان ایلام است. کوچ‌نشینی و کشاورزی، خانه‌های گلی تک اتاقه، اشیایی که نشانگر روابط اقتصادی با دور دست است، استفاده از ظروف سفالی، دفن مردگان همراه با وسایل شخصی از دستاوردهای این ناحیه باستانی است.
• تپه حاجی فیروز
• تپه گیان نهاوند: ظروف سفالی با نقش‌های تزیینی، ظروف فلزی و خانه‌های گلی از یافته‌های این منطقه باستانی نزدیک نهاوند است.
• باکون فارس
• تپه‌حصار دامغان
• قبرستان دشت قزوین
• تل ابلیس
• تل یحیی کرمان
• تپه‌های باستانی شوش: تپه جوی در شمال تپه جعفر آباد، تپه بند بال، بوهلان و تپه آکروپل شوش از تپه‌های معروف پیش از تاریخ منطقه شوش هستند که آثار متعددی در آنها پیدا شده‌است و به دوره سوزیانا تعلق دارند و در این تپه‌ها آدمیان در روستاها ساکن شده اندو در این منطقه تپه‌های باستانی بسیاری دیده می‌شود و آنهایی که نام برده شدند معروف ترین هستند. شوش بخشی از کشور ایران است که اولین آثارشهر نشینی و تجارت در آن ظهور کرده‌است و انسان در نه هزار سال پ م در این منطقه کشاورزی میکرده‌است. در این منطقه پیشرفت خانه سازی و تشکیل خانواده همزمان با بین النهرین صورت گرفته‌است. از هزاره چهام پ م از شوش کوزه‌های دراز باریک به دست آمده‌است. اوایل هزاره سوم پ م بر لوحهای گلی خط تصویری نوشته شده‌است که کلید واژه آن هنوز رمز گشایی نشده‌اند. این لوحها برای مصارف تجاری ساخته شده‌است. در این دوره تاریخی ایلامیها در شوش قدرت گرفته‌اند.
• جاهای باستانی لرستان: اکثر آثار کشف شده از جنس مفرغ بوده‌اند.
• مارلیک گیلان (آماردها، کاسپی‌ها)
• تپه حسنلو در استان آذربایجان غربی
• تپه‌های املش
• تپه‌های کلاردشت (آماردها و تپورها)
• تپه زیویه کردستان
• غار کلماکره استان لرستان
• تپه گوران: ۶۰ کیلومتری جنوب‌شرقی کرمانشاه (شهرستان گیلانغرب). ساخت ابزارهای تولید کشاورزی، خانه‌های گلی با خشت‌های دست‌ساز، استفاده از ظروف سفالی، دفن اموات در مناطق مسکونی از یافته‌های این منطقه‌است.
• گوی تپه: در شهرستان ارومیه، بخش بلکشوچای، روستای گوی تپه واقع شده‌است. ابزارهای مسی، ظروف سفالی با نقوشی از انسان و خانه‌های گلی از یافته‌های این ناحیه‌است.

منابع

• کهن دیار، مجموعه آثار ایران باستان در موزه‌های بزرگ جهان- جلد اول، بهنام محمد پناه- انتشارات سبزان - شماره شابک:۷-۳۴-۸۲۴۹-۹۶۴-۹۷۸