برخی از زبان ها و لهجه های ایرانی - خوزستانی

زبان فارسی در خوزستان شماری از لهجه‌ها و گویش‌های باستانی مرتبط با زبان فارسی را دربر می‌گیرد که در استان خوزستان در کشور ایران به آنها صحبت میشود. این گونه‌های زبانی بجز زبان فارسی معیار که در میان بسیاری از مردم خوزستان بویژه شهرهای بزرگ و صنعتی رایج است؛شامل: گویش‌های بهبهانی، دزفولی، شوشتری ، رامهرمزی ، قنواتی ، ماهشهری ، گتوندی و لهجه فارسی آبادانی که در برخی دیگر از شهرهای جنوب خوزستان رایج است نیز میشود. گویش بختیاری (لر بزرگ) بجز در سوسنگرد و هویزه تقریبا در همه شهرها شنیده می شود ، لری (لر کوچک)در شهرستان اندیمشک و شوش و برخی محلات و روستاهای دزفول تکلم می شود. گویش مردم قسمت جنوب استان خوزستان مانند ماهشهر و هندیجان نیز بندری نامیده میشود که با لهجه‌های مختلف خوزستانی مانند بختیاری ، قنواتی ، بهبهانی و گویش بوشهری مرتبط است. بویژه گویش‌های بهبهانی، دزفولی، شوشتری ، رامهرمزی ، قنواتی وماهشهری بازمانده گویشهای خوزستان باستان اند که گروههای بسیار گسترده واژگان زبانهای پارسی باستان و خوزی قدیم در آنها مشاهده می شود. مقدسی در قرن چهارم هجری ..استدلال می کند که فارسی متداول خوزستان فارسی دری بود با اینحال زبان خوزی نیز وجود داشته که شاید لهجه های بختیاری، لری، دزفولی، شوشتری،بهبهانی ، زیدانی و گناوه ای که همه متکلمان در حوزه خوزستان بوده اند{در آن زمان} بخصوص کششی که در برخی الفاظ لهجه های دزفولی و شوشتری شنیده می شود نشانه ای بر زبان خوزی قدیم می باشد.

عربی خوزستانی

عربی خوزستانی گویشی از زبان عربی و بسیار نزدیک به لهجه عربی بین‌النهرینی است که در جنوب ‌غرب ایران بویژه استان خوزستان و نواحی جنوبی استان ایلام توسط مردم عرب بدان تکلم می‌شود.

پراکندگی جغرافیایی و لهجه‌ها

زبان عربی در میان عربهای خوزستان رایج است. بخش‌های بسیاری از زمین‌های روستایی و شهری استان خوزستان شامل سوسنگرد و هویزه وشادگان تنها بخش‌هایی هستند که بطور کلی عرب‌زبان می‌باشند. همچنین در دیگر شهرهای استان خوزستان مانند اهواز, آبادان, خرمشهر,شوش دانیال و امیدیه زبان عربی در کنار سایر زبان‌های رایج شهر را تشکیل می‌دهند. همچنین جنوب استان ایلام در مناطق دهلران, موسیان ودشت عباس زبان عربی بین عشایر عرب رواج دارد.
گویش عربی مردم خوزستان تفاوت‌هایی نیز با یکدیگر دارد و لهجه عربی خرمشهر را فصیح‌ترین و اصلی‌ترین لهجه این گویش می‌دانند.

ویژگی‌های زبانی

زبان عربی خوزستان بدلیل شفاهی بودن و نیز افزایش سواد و تحصیلات میان مردم عرب و نیز گسترش استفاده از رسانه و مدارس فارسی زبان تفاوت‌های زیادی با گویش عربی رایج در منطقه عراق یافته‌است. مهمترین این تاثیرات در ساختار جمله است که ترتیب فاعل(s)فعل(v) و مفعول(o) در زبان عربی خوزستانی متفاوت با سایر لهجه‌ها و گویش‌های این زبان است. و دو سبک (SVO) و (VSO) در تمام لهجه‌های عربی رایج است اما عربی خوزستانی بر خلاف این‌ها یک الگوی (SOV) هم دارد که به‌جز عربی ازبکستانی در سایر لهجه‌های عربی دیده نمی‌شود و این تحت تاثیر زبان فارسی در ایران و تاجیکی در ازبکستان رقم خورده‌است.

 

 

آواشناسی

از نظر آواشناسی لهجه عربی خوزستان سریع بوده و تمایل به حذف همخوان‌ها در آن وجود دارد. در این لهجه برای مثال واژه أنتَ ('ant-a) در گفتار بصورت إتِّ(e-tt-e) یا در دیگر نمونه قلت لی به معنی ( به من گفتی) در میان مردم خوزستان بصورت گیت‌لی (GI-T-LI) تلفظ می‌شود.در لهجه عربی این منطقه صامت "ق" بصورت "گ" و صامت "ک" گاهی بصورت "چ" تلفظ می‌شود.همچنین حرف"ج" نیز بیشتر اوقات بصورت"ی" ادا می‌شود.این تفاوت‌ها و یا نظایر آن در تمام لهجه‌های عربی مانند مصری و لبنانی نیز موجود است.

نمونه زبانی

نمونه‌ای از تفاوت‌های آوایی عربی خوزستانی و عربی فصیح:

گویش عربی خوزستان	عربی فصیح	فارسی
عَیِم	عجم	غیر عرب
دیایه	دجاجه	مرغ
إگعَد	إقعد	بنشین
اُبوچ	أباکِ	پدر تو(مونث)
ییگولون	یَقولون	می‌گویند
چِبیر	کبیر	بزرگ
ماعِدّی	ما عندی	ندارم, نزد من نیست
چنیت	کنتُ	بودم

 

منبع: ویکیپدیا فارسی