آذَرَخَش
در جریان آذرخش اندکی از نیتروژن هوا به آمیخته‌ای نیتریدی در آب دگرگون می‌شود. آذرخشی که بین ابر و زمین است بیشتر از ابر به زمین می‌زند (رعد منفی) ولی در برخی موارد نادر هم رعد از زمین به ابر می‌زند (رعد مثبت). در این حالت (رعد مثبت) زمین دارای بار منفی است و ابر دارای بار مثبت.
به رعد پیشگام و کوب برگشتِ آن در تخلیه الکتریکی اَبربه‌زمین «کوب آذرخش» گفته می‌شود. درخشندگی شدیدی که در آخرین مرحله هر کوب آذرخش ناشی از تخلیه الکتریکی اَبر به زمین، از زمین به سوی پایه اَبر بالا می‌رود کوب برگشت یا کوب اصلی می‌گویند.
نقش رعد و برق در پاکسازی جو
دانشمندان در جریان یک تحقیق متوجه ترکیباتی به نام «رادیکال‌های هیدروکسیل» در هوا شدند. این ماده بسیار واکنش‌پذیر که بیشتر با عنوان «پاک‌کننده شیمیایی» شناخته می‌شود، از ترکیب‌های شیمیایی مهمی است که در جو می‌توان یافت.
داده‌های برداشت شده از ابرهای طوفانی به هنگام رعد و برق ۱۰۰۰ رادیکال هیدروکسیل بیشتر از مقدار طبیعی را نشان داده‌اند. دانشمندان تخمین می‌زنند چیزی در حدود ۲ تا ۱۶ درصد میزان اکسایش جو کره زمین، یا تمیزکاری که به صورت طبیعی در جو زمین اتفاق می‌افتد، توسط صاعقه انجام می‌شود.
آتش سنت المو
آتش سنت المو نام یک پدیده جوی الکتریکی است که با تخلیه بارهای الکتریکی همراه است. این پدیده درخششی است که در هوای توفانی و مرطوب، پیرامون صخره‌های بلند و نوک تیز، دیده می‌شود. بر پایهٔ یک اصل فیزیکی، بارهای الکتریکی در نوک اجسام جمع می‌شوند. این بارها مولکولها و یونهای موجود در هوا را به سوی خود می‌کشند. این بارهای الکتریکی موجب تخلیه الکتریکی می‌شوند که با نور و درخشش همراه است. دریانوردان اروپایی در سده پانزدهم به بعد، نام این پدیده را آتش سنت المو نهاده‌اند.
نکته‌های ایمنی
هنگام آذرخش باید:
- از کارهای بیرون خانه دست بکشید.
- در زمان رخ دادن آذرخش از خانه بیرون نروید.
- اگر که در خودرو هستید، در جایی مطمئن توقف کنید، موتور را خاموش کنید و آنتن ماشین را پایین بکشید.
- درون ساختمان یا خودروی سقف‌دار بمانید.
- بدنه پولادی یک خودروی سقف‌دار به شرطی که فلز آن را لمس نکنید از شما به خوبی نگهداری می‌کند.
- از درختان تپه‌ها، تیرک‌ها، سیم برق هوایی، لوله‌های فلزی و آب دور شوید.
- هنگام آذرخش میتوانید، به درون ساختمان یا ایستگاه ترن زیرزمینی و مترو بروید.
- از رفتن به حمام و دوش گرفتن بپرهیزید چون امکان دارد افزار درون حمام مایه انتقال جریان الکتریسته شوند.
- تنها در زمان اورژانسی آن هم در صورت امکان از تلفن بی‌سیم استفاده کنید.
- دو شاخه هر چیز برقی مانند رایانه را از برق خارج کنید، هواکش را خاموش کنید، به یاد داشته باشید برق ناشی از آذرخش می‌تواند مایه بروز صدمات جدی شود.
- از قرار گرفتن در آلونک یا ساختمان‌های تک و منفرد در فضای باز خودداری کنید.
- از نزدیک شدن به هر افزار فلزی مانند تراکتور، تجهیزات کشاورزی، موتورسیکلت و دوچرخه پرهیز کنید.
- اگر در جنگل هستید، سرپناهی در کنار درختان کوتاه و تنومند بیابید و هرگز زیر درختان بلند نروید.
- اگر در فضای باز هستید، در صورت امکان به حالت خمیده و در دره‌های تنگ و ژرف پناه بگیرید، مراقب سیل‌های ناگهانی باشید.
- به یاد داشته باشید که چنانچه در هنگام آذرخش موهایتان سیخ شد، نشانه نزدیکی برخورد با آذرخش است.
- به صورت چمباتمه روی زمین بنشینید، دست‌ها را روی گوش‌ها و سر را میان زانوها قرار دهید، تماس خود را با زمین هرچه کمتر کنید، به هیچ روی، روی زمین دراز نکشید.
- تلفن همراه خود را بر روی حالت هواپیما قرار دهید.
کارهای پس از روی دادن آذرخش در صورت نیاز به یاری با اورژانس «۱۱۵»، آتش‌نشانی «۱۲۵»، جمعیت هلال احمر «۱۱۲» یا سایر سازمان‌های امدادی تماس بگیرید. در صورت مواجهه با فرد مصدوم، به سرعت چگونگی تنفس و تپش او را کنترل کنید در صورت قطع تنفس، با شتاب به او تنفس مصنوعی دهید و در صورت عدم لمس نبض کاروتید در مصدوم، احیای قلبی ـ ریوی را انجام دهید. محل ورود و خروج جریان الکتریسته را برای یافتن نشانه‌های سوختگی بررسی و پانسمان کنید، همچنین آسیب‌های وارده به سیستم عصبی، شکستگی استخوان‌ها و از دست دادن بینایی و شنوایی در مصدوم را بررسی کنید.
این پندار که آذرخش هیچ‌گاه دو بار به یک جا برخورد نمی‌کند یکی از کهن‌ترین و شناخته‌شده‌ترین خرافه‌ها دربارهٔ آذرخش است. هیچ دلیلی برای اینکه آذرخش دو بار به یک جا برخورد نکند وجود ندارد و در درازای یک توفان تندری، احتمال برخورد آذرخش به برخی چیزها که رسانا و نوک‌تیز هستند و در بلندی بالاتری هستند بیشتر است. برای نمونه به‌طور میانگین در هر سال بیش از ۱۰۰ بار به ساختمان امپایر استیت در نیویورک آذرخش برخورد می‌کند. که البته در ساختمان‌های بلند جهان در پشت بام‌ها وسایلی وجود دارد به نام برق‌گیر که مانع آسیب به ساختمان می‌شود.
