آموزش سنتور

• 5- همانطوری که گفته شد، 7 صدای موسیقی در سنتور سه بار تکرار می‌شوند. به اضافه دو نت «می» و «فا» که چهار بار تکرار می‌شوند. با این ترتیب باید در روی حامل 23 محل مختلف برای صداهایی که در سنتور موجود است در نظر گرفت. در شکل شماره 2 فقط 9 صدای آن شناخته و معلوم شد. برای نشان دادن بقیه‌ی نت‌ها روی حامل، چون محلی بر رو و بین خطوط حامل باقی نمانده، اجباراً باید آنها را با خطوط کوچکی(خطوط اضافه یا خطوط تکمیلی) مانند نمونه‌ی زیر نشان داد.

• 6- معمولاً صداهای موسیقی دارای کشش‌های مختلفی هستند. مثلاً ممکن است گاهی نتی را به مدت زیادی به صدا درآورد و یا اینکه فوراً پس از به صدا درآوردن، آن را قطع کرد یا چند نت را دنبال هم اجرا نمود و یا در بین نت ها مقداری سکوت کرد. برای تعیین مقدار کشش نت‌ها و یا سکوت بین آنها قدم آهسته‌ی سربازان را که تقریباً به گوش همه‌ی مردم آشناست مقدار معین کشش فرض می‌کند و فاصله‌ی بین هر قدم را یک ضرب می‌نامند و به این شکل نشان می دهند(منظور همان خط عمودی است که به نت وصل شده) که نام آن را سیاه گذاشته‌اند. پس نتی که به صورت سیاه نوشته می‌شود، باید یک ضرب یا یک قدم کشش داشته یعنی صدای آن به اندازه‌ی یک ضرب ادامه داشته باشد . به مدت کش نت‌های زیر توجه نمایید:

منظور از شکل فوق آن است که نت «سل سیاه» باید از شماره 1 شروع و در ابتدای شماره 2 ختم شود و بلافاصله با زدن شماره 2، نت «سی» زده شود و ادامه پیدا کند تا سر ضرب سوم و به همین ترتیب کشش نت‌های سوم و چهارم تا ضرب بعدی ادامه یابد.

برای تمرین درس فوق کافی است که شما دست خود را روی میز به طور مساوی و منظم و با فاصله‌های زیاد بزنید و سر هر ضربه یک نت را بخوانید و آنقدر با صدای خود آن را بکشید تا به ابتدای ضرب بعد برسد و با زدن دست خود به می، نت بعد را بخوانید و آنقدر کشش دهید تا به نت بعد برسید. به همین ترتیب چندین بار این عمل را ادامه دهید تا خوب مقدار کشش یک سیاه را فرا گیرید. البته منظور خواندن صدای اصلی‌ نت‌ها نیست بلکه فقط فهمیدن مقدار کشش هر نت است. به این جهت همه‌ی آنها را می‌توان با یک صدا اجرا کرد(این عمل را در اصطلاح موسیقی وزن‌خوانی نامند).

• 7- اگر بخواهیم یک نت را به اندازه‌ی دو شماره و یا دو ضرب کشش دهیم به این شکل نوشته می شود:
  
  به طوری که در مثال بالا ملاحظه می‌شود برای کشش هر نت، دو شماره باید منظور کنیم و سر شماره‌ی 3 نت بعد را اسم ببریم. این نت‌ها را به علت آن‌که داخل آنها خالی و سفید است، نت‌های سفید نامند. پس نت‌های سفید دارای دو ضرب کشش هستند. یعنی دو برابر سیاه.

• 8- اگر بخواهیم نتی را به اندازه‌ی چهار ضرب بکشیم آن را عیناً مانند سفید می‌نویسیم ولی دیگر خطی بر آن عمود نمی‌کنیم و چون‌ شکل آن تقریباً مثل دایره می‌شود، نام آن را گرد گذاشته‌اند.

• 9- اگر بخواهیم به اندازه‌ی کشش یک ضرب یعنی در فاصله‌ی شماره ی 1 تا 2 ، دو نت اجرا کنیم آنها را به صورت چنگ می نویسیم. مانند زیرک
  
  برای اجرای چنگ‌های فوق دقت شود که باید کشش آنها کاملاً مساوی بوده و تند و کند نشود. درست مانند ضربه‌های ساعت بزرگ دیواری؛ البته چنگ‌ها را به دو نوع فوق که در بالا نشان داده شده می‌نویسند و هر دو نوع، چنگ خوانده می‌شود. یعنی هم به صورت پیوسته به یکدیگر و هم جدا از یکدیگر

• 10- همچنین اگر بخواهیم در فاصله‌ی یک ضرب چهار نت اجرا کنیم، آنها رابه صورت دولاچنگ می‌نویسیم. مانند مثال زیر:

• 11- و بالاخره اگر بخواهیم در فاصله‌ی یک ضرب هشت نت اجرا کنیم آنها را به صورت سه لاچنگ می‌نویسیم. مانند مثال زیر:

• 12- اگر تمام ضرب‌ها و علاماتی را که برای نشان دادن آنها گفته شد به دقت مطالعه و مقایسه کنیم نتایج زیر را به دست خواهیم آورد:
• • الف) یک گرد دو برابر یک سفید است یعنی دو سفید تشکیل یک گرد را می‌دهند(از لحاظ ضرب و زمان)
  • ب) یک سفید دو برابر یک سیاه است. در نتیجه یک گرد چهار برابر یک سیاه، یعنی چهار سیاه مساوی یک گرد و یک سیاه مساوی یک سفید است.
  • ج) یک سیاه دو برابر یک چنگ است. در نتیجه دو چنگ مساوی یک سیاه و چهار چنگ مساوی یک سفید و هشت چنگ مساوی یک گرد است.
  • د) یک چنگ دو برابر یک دولاچنگ است. در نتیجه دو، دولاچنگ مساوی یک چنگ، و چهار دولاچنگ مساوی یک سیاه، و هشت دولاچنگ مساوی یک سفید، و شانزده دولاچنگ برابر یک گرد است. به همین ترتیب در مورد سه‌لاچنگ که نصف دولاچنگ است، می توان حساب نمود.
  • نموداری از کشش نت‌ها و ارزش آنها نسبت به یکدیگر:

• 13- همانطوری که برای کشش صداها علامات مخصوصی از قبیل سیاه و سفید و چنگ و غیره به کار می‌رود. برای سکوت‌ها نیز علاماتی انتخاب شده که به شرح زیر است:
• • الف) سکوت گرد که علامت آن خط کوتاهی است که زیر خط چهارم حامل قرار می‌گیرد.
    
  • ب) سکوت سفید که علامت آن خط کوتاهی است که روی خط سوم حامل قرار می‌گیرد.
    
  • ج) سکوت سیاه و سکوت چنگ و سکوت دولاچنگ و سکوت سه‌لاچنگ هر کدام علامات مشخصه‌ی زیرا را دارند و جای معینی روی خطوط حامل ندارند و مقدار کشش آنها به ترتیب به اندازه‌ی یک سیاه و یک چنگ و یک دولاچنگ و یک سه‌لاچنگ است.
    

• 14-اگر طرف راست نتی نقطه گذاشته شود ، نصف کشش آن نت به خودش اضافه می‌شود. مثلاً کشش نت سفید نقطه‌دار برابر می شود با یک سفید به اضافه‌ی یک سیاه: در مورد ‌سکوت‌ها نیز به همین ترتیب عمل می‌شود.
  

• 15-در بعضی مواقع صدای نت‌ها به وسیله‌ی علامات تغییردهنده(یا علامات عَرَضی) کمی بم‌تر و یا زیرتر می‌شوند. علامات مزبور به شرح زیر است:
• الف) دیِز (diese) اگر قبل از نتی قرار گیرد صدای آن نت را نیم‌پرده زیر می‌کند.
  ب) بِمُل (bemol) اگر قبل از نتی قرار گیرد صدای آن نت ر ا نیم‌پرده بم می‌کند.
  ج) بِکا ) (becarre) اگر قبل از نتی قرار گیرد تأثیر علامات گذشته را خنثی می‌کند و صدای نت را به حالت طبیعی برمی‌گرداند.
  د) سُری (sori) اگر قبل از نتی قرار گیرد صدای آن نت را ربع پرده زیر می‌کند.
  هـ) کُرُن ( (coron) اگر قبل از نتی قرار گیرد صدای آن نت را نیم‌پرده بم می‌کند.
  چنانچه بخواهیم فواصل دو نت را با استفاده از علامات فوق‌الذکر روی یک خط نمایش دهیم، شکل آن مانند مثال زیر خواهد بود :

باید دانست که فاصله‌ی نت‌های «دو» تا «دوسُری» و «دو» تا «رِکُرُن» دقیقاً ربع‌پرده نیست بلکه این اندازه، تقریبی است.

نکات عملی:

برای آنکه در حین فراگرفتن تئوری مختصر فوق، از موسیقی عملی هم بی‌بهره نباشید بهتر است طبق دستورهای زیر فعلاً با مضراب‌های سنتور روی میز تمرین کنید تا دست های شما به گرفتن مضراب و زدن آن عادت کند.

راست و مستقیم روی صندلی در مقابل میزی که در حدود 60 سانتی‌تر بلندی داشته باشد، می‌نشینید (یعنی به اصطلاح قوز نکنید).

حلقه‌ی مضراب‌های سنتور را بین سه انگشت اول، دوم و سوم (شسی، سبابه و وسطی‌) قرار می‌دهید.

فراموش نکنید که انگشت‌های چهارم و پنجم باید چسبیده به انگشت سوم باشد و پشت سر هم و یا زیر هم قرار گیرند. یعنی در داخل دست جمع نشوند، در ضمن حلقه‌ی مضراب هم حدوداً به بند اول انگشت دوم و سوم برسد(به عکس‌های مربوط کاملاً توجه نمایید).

با دست راست مضراب را به روی میز بزنید و فوراً آن را بردارید، درست مثل توپی که به زمین زده می‌شود. پس از کمی سکوت این عمل را با دست چپ انجام دهید. حرکات گفته شده باید به وسیله‌ی مچ انجام شود نه با انگشت یا آرنج.

«تمرین فوق و همچنین تمرین‌های بعدی را باید متجاوز از بیست بار دنبال هم اجرا کنید.»

توجه شود 8 علامت زدن مضراب با دست راست و 7 علامت زدن مضراب با دست چپ است و چنانکه می‌دانیم این علامتبرای نشان دادن مقدار سکوتی است که باید بین هر یک از مضراب‌های دست چپ و راست رعایت بشود. برای اجرای تمرین فوق با صدای بلند بشمارید: یک... دو...سه... چهار. بین هر شماره به اندازه ی مساوی فاصله بگذارید، در ضمن شماره‌های 1و3 را با مضراب به روی میز بزنید و شماره‌های 2 و 4 را سکوت کنید. تمرین فوق با کمال تأنی و ملایمت و بدون عجله انجام گیرد و به هیچ وجه تند اجرا نشود.

تمرین شماره 2

اگر مضراب را خیلی محکم در دست بگیرید، اجرای آن خیلی خشک و بافشار خواهد شد و اگر خیلی آزاد در دست نگه دارید، در موقع اجرا انگشتان به حرکت درمی‌آیند. پس بهتر است حد متوسط آن را در نظر بگیرید، یعنی نه خیلی محکم و نه خیلی آزاد. در ضمن همیشه سعی کنید که سر مضراب به طرف بالا متمایل باشد.

تمرین شماره 3

(یادآوری1) حرکت مضراب به وسیله‌ی مچ انجام می‌شود و مضراب پس از خوردن به میز باید فوراً برداشته شود و در فاصله‌ی 20 سنتی‌متری میز قرار گیرد.

تمرین شماره 4

این علامت (X) برای زدن مضراب‌های هر دو دست با هم و در آن واحد است که به آنها مضراب‌های حفت گفته می‌شود. دقت کنید که هر دو مضراب در یک آن باه هم به روی میز فرود آیند و فقط صدای یک ضربه از آنها به گوش برسد.

تمرین شماره 5

شماره‌ها با تأنی و فواصل منظم و مساوی شمرده شوند. بعد از کمی تمرین باید به دست های خود نگاه کنید که آیا درست مضراب‌اه را در دست‌ گرفته‌اید یا نه و بعد از اصلاح مجدداً شروع به تمرین کنید.

تمرین شماره 6

در موقع اجرا از شمردن با صدای بلند خودداری نکنید.

برای اینکه مضراب کاملاً از روی میز بالا بیاید باید بلافاصله پس از زدن ضربه به میز حلقه‌ی مضراب را محکم در دست نگه دارید زیرا به این ترتیب خود به خود سر مضراب به طرف بالا متمایل می‌شود.

تمریه شماره 7

(یادآوری 2) همیشه سعی کنید که تمرین‌ها با تأنی و بدون عجله و بدون آنکه تند شوند اجرا گردند و متوجه باشید که بعد از مقداری تمرین حرکت دست و مضراب شما خودبه خود تند می‌گردد. در این موقع باید کمی سکوت کنید و مجددا تمرین را به آهستگی شروع نمایید.

تمرین شمار ه8

(یادآوری 3) مضراب روی میز باقی نماند بلکه مثل چوبی که به زمین زده می‌شود باید محکم به میز بخورد و فوراً برداشته شود و در ضمن دقت شود که در موقع مضراب زدن فقط سر مضراب به میز بخورد نه آن که قسمتی از ساقه‌ی مضراب.

تمرین شماره 9

برای آن که صدای میز برای شما و دیگران مزاحمتی ایجاد نکند بهتر است حوله یا پارچه‌ی ضخیمی روی میز پهن کنید و روی آن مضراب بزنید.

تمرین شماره 10

تمرین‌های فوق را با دقت و توجه اجرا کنید. آنها را سهل ننگرید. زیرا همین مضراب زدن‌ها است که اساس نوازندگی صحیح شما را تشکیل می‌دهد. چنانچه نتوانید خوب مضراب بزنید صدای خود از ساز شما خارج نمی شود؛ در نتیجه هرچقدر که مطالب‌تان را خوب و شیرین بزنید، باز شنونده از ساز شما محظوظ نخواهد شد. بهتر است پیش از آن که به درس‌های بعدی بپردازید، مجدداً از اول یک مرتبه‌ی دیگر تمام درس‌های مضراب‌ها را تکرار و اجرا نمایید تا خوب دست شما قوت گیرد و به راه افتد.

نمودار شناسایی نت‌ ها روی سنتور

طرز فراگرفتن نت‌ها روی سنتور

• 1-نت‌ها را به همان ترتیب که روی صفحه‌ی فوق نشان داده شده با صدای بلند نام ببرید و روس سنتور محل آن را پیدا کنید و با مضراب راست و چپ به طور متوالی بزنید.
• 2-بدون آن که به صفحه‌ی فوق نگاه کنید نتی را از روی شکل شماره 18 به دلخواه نام ببرید و باز محل آن را روی سنتور پیدا کنید و با مضراب روی آن بزنید.

• 3-نتی را روی سنتور دلخواه با مضراب بزنید و اسم آن را بلند بگویید. سپس محل آن را روی شکل شماره 18 پیدا کنید. سه عمل فوق آنقدر باید تکرار گردد تا به محض آن که نام نتی برده می‌شود، چشم محل آن را روی سنتور تعیین کند.

حال که قرار شد با مضراب به روی سیم‌های سنتور زده شود، چون اولین باری است که مضراب شما به روی‌ سنتور زده می شود، بهتر است نکات زیر را که بعضی از آنها تاکنون چندین بار تذکر داده شده مجدداً به دقت مورد توجه قرار گیرد.

سعی کنید مضراب کاملاً به سیمی که مورد نظر شماست اصابت کند و سیم‌های بالاتر و پایین‌تر آن به صدا درنیاید.

مضراب را پس از آن که به سیم مربوطه زده شود فوراً بردارید و در 15 سانتی‌متری سنتور قرار دهید.

ضمن آن که توجه شما به پیدا کردن نت‌ها روی کاغذ است دقت نمایید که بی جهت مضراب شما روی سیم‌ها نیافتد‌و صداهای نامربوط هرچقدر هم ضعیف باشد از ساز خارج نشود.

مضراب نباید روی سیم‌ها باقی بماند یعنی مضراب روی سیم‌ها گذاشته و با درنگ برداشته نشود. بلکه به سیم‌ها زده شود و فوراً بالا بیاید.

فاصله‌ی محل فرود آمدن مضراب روی سیم‌ها با خرک‌ها تقریباً 4 سانتی‌متر است سعی کنید مضراب شما نه زیاد نزدیک به خرک‌ها و نه زیاد در وسط سنتور زده شود.

برای زدن مضراب روی سیم‌های زرد و یا سفید و یا پشت خرک بدن خود را به این طرف و آن طرف حرکت ندهید. این عمل وظیفه‌ی آرنج و بازوی شماست که برای زدن روی سیم‌های مختلف به اطراف حرکت کند. بدن همیشه ثابت است. در ضمن محل سنتور را به خاطر زدن روی سیم‌های مختلف از جای خود حرکت ندهید.

اگر زیاد روی سنتور خم شوید، یعنی به اصطلاح قوز کنید، به تمام سطح سنتور مسلط نخواهید بود و چشم‌های شما نمی‌تواند تمام صفحه‌ی سنتور را زیرنظر بگیرد. پس بهتر است که راست و مستقیم بنشینید و از بالا به صفحه‌ی سنتور نگاه کنید.

چنانچه در نمودار شناسایی نت‌ها روی سنتور(شکل شماره 17) دقت شود نت‌های «می» و «فا» در دو محل مختلف روی سنتور و در روی حامل در یک محل قرار دارند به شرح زیر:

الف) نت «می» روی خط هم در محل خرک هشتم سیم‌های زرد موجود است و هم در محل خرک اول سیم‌های سفید و همچنین نت «می» بین خط چهارم و پنجم هم در محل خرک هشتم سیم‌های سفید موجود است و هم در محل خرک اول سیم‌اهی پشت خرک.

اگر به نت‌های فوق‌الذکر در درس‌های بعدی برخوردیم برای اینکه بدانیم کدام خرک را باید در نظر بگیریم، فعلاً که در دوره‌ی مقدماتی قرار داریم می‌توانیم به طریق زیر عمل کنیم.

معمولاً سیم‌های خرک اول با سیم‌های خرک هشتم هم صدا نیستند بلکه به اندازه‌ی ربع‌ پرده از لحاظ کوک با هم فرق دارند. به این ترتیب اگر علامت کُرُن قبل از نت «می» باشد باید آن را روی خرک اول بزنیم در غیر این صورت باید از خرک هشتم استفاده شود. ضمناً گاهی برای استفاده از سیم‌های خرک هشتم علامت بمل قبل از نت «می» گذاشته می‌شود و گاهی هم عدد 8 که نماینده‌ی خرک هشتم است برای تأکید روی نت «می» قرار می‌گیرد.

ب) نت «فا»ی بین خط اول و دوم، هم در محل خرک نهم سیم‌های زرد موجود است و هم در محل خرک دوم سیم‌های سفید و همچنین نت «فا»ی روی خط پنجم، هم در محل خرک نهم سیم‌های سفید موجود است. و هم در محل خرک دوم سیم‌های پشت خرک.

برای نشان دادن آن که از کدام خرک باید برای نت فا استفاده شود روی نت‌ها شماره‌گذاری می‌شود. به این ترتیب که اگر روی نت فا شماره‌ی 9 باشد باید از خرک نهم استفاده شود و اگر شماره‌ی 2 گذاشته شود، باید از خرک دوم استفاده نمود (در ضمن اگر شماره‌ای گذاشته نشده باشد نت‌ فا را حتماً روی خرک دوم اجرا کرد زیرا برای استفاده از خرک نهم باید حتماً شماره‌ی 9 روی آن ذکر شده باشد).

علامات بمل و کُرُن که بعد از کلید سل قرار گرفته‌اند به نام علامات ترکیبی (سرکلید یا سلاح کلید) نامیده می‌شوند و مربوط به کوک سنتور هستند و چون در این مورد هنوز بحثی به میان نیامده بهتر است فعلاً توجهی به آنها نشود.

کسر 4/4 که معمولاً به نام چهار چهارم خوانده می‌شود، برای نشان دادن ضرب آهنگ است یعنی باید هر چهار ضرب را از یکدیگر تفکیک نمود.

خطوطی که عمود بر حامل بوده و بعد از هر چهار نت قرار گرفته‌اند، برای جدا کردن هر چهار ضرب از یکدیگر هستند تا در شمارش آنها اشتباهی پیش نیاید. این خطوط را خط میزان گویند و فاصله‌ای را که بین دو خط میزان قرار دارد یک میزان می‌نامند.

فاصله‌ی محل فرودآمدن مضراب روی سیم‌ها با خرک تقریباً 4 سانتی‌متر است.

در آخر هر قطعه برای نشان دادن خاتمه‌ی آهنگ دو خط عمودی نزدیک به هم می‌گذارند که به نام «دولاخط» خوانده می‌شود.

شماره‌ی 2 که روی نت «فا» گذاشته شده برای آن است که آن نت را روی سیم‌های خرک دوم(پشت خرک) اجرا کنیم نه روی خرک نهم از سیم‌های سفید.

علامت دولاخط و دو نقطه به طوری که ملاحظه می‌شود در سطر دوم به طرف راست متمایل و در سطر پنجم به طرف چپ، منظور آن است که نت‌های حدفاصل این دو علامت را دو بار اجرا کنیم.

علامت که د رجلوی نت‌های (ر) سیم‌های زرد قرار گرفته برای تغییر کوکی است که معمولاً در سنتور ایجاد می‌شود.

شماره‌های 8 که روی نت «می» گذاشته شده منظور زدن آن نت روی سیم‌های خرک هشتم است گو این که طبق یادآوری قبلی برای زدن روی نت «می» سیم‌های خرک اول باید علامت جلوی آن نت باشد و در اینجا خودبخود چون علامت مذکور را ندارد، نمی‌توانیم از سیم‌های خرک اول استفاده کنیم. مع‌هذا برای تأکید و یادآوری، شماره‌ی 8 روی نت «می» قید شده است.

علامت جلوی نت «لا» مربوط به کوک ساز است که در این کتاب مورد بحث ما نیست.

اکنون که قطعات چهارضربی یا 4/4 را به خوبی فراگرفتید، باید قطعات سه ضربی را یاد بگیرید؛ این قطعات را به صورت سه چهارم 3/4 می‌نویسند یعنی هر میزان مجموعاً باید از سه ضرب تشکیل شده باشد که در قطعه ی فوق از سه سیاه که نماینده ی سه ضرب است تشکیل می‌شود. در این حالت برای هر میزان باید فقط سه شماره شمرده شود.

سعی کنید مضراب‌ها کاملاً به سیم مخصوص به خود اصابت کند و سیم‌های بالاتر یا پایین‌تر از آن به صدا درنیاید. در سطر چهارم میزان سوم جلوی نت می دوم علامت گذاشته نشده زیرا همان علامت اول شامل آن نت هم می‌شود چون هر دو در یک میزان قرار گرفته‌اند

اجرای این قطعه که یکی از ترانه‌های محلی ایران به نام جونی جونی است از لحاظ زدن مضراب و نت‌خوانی ساده ولی از لحاظ نگهداری ضرب مشکل است و باید دقیقاً برای هر کدام از ضرب‌ها چه سکوت و چه نت یک شماره حساب کنید و با تأنی کامل اجرا نمایید. ملایمت و سنگینی را در اجرای قطعات فراموش نکنید و از تند زدن مصرّاً بپرهیزید.

خطوط منحنی که روی بعضی از نت‌ها قرار گرفته به منظور آن است که آن دو نت را متصل به هم اجرا کنیم و فعلاً برای اجرای آنها کافی است که نت اول را کمی قوی‌تر و نت دوم را که معمولاً با مضراب چپ است، کمی ضعیف‌تر بزنیم.

در آینده خواهیم دید که نت‌های سیاه را طور دیگری اجرا می‌کنند، ولی فعلاً کافی است که هر نت سیاه را با یک مضراب (چپ یا راست همان طوری که مضراب گذاری شده) کاملاً با تأنی و بدون عجله بزنید

در درس مضراب‌های جفت دقت بیشتری لازم است زیرا هر دو مضراب با هم در آن واحد به روی سنتور فرود می‌آیند. این نوع مضراب‌ها قبلاً هم روی میز تمرین شده ولی در اینجا باید دقت نمود که مضراب‌ها درست روی سیم‌های مخصوص به خود فرود آیند؛ البته دست راست از نظر موقعیت همیشه کمی عقب‌تر از دست چپ خواهد بود. زیرا سیم‌های سفید کمی جلوتز از سیم‌های زرد قرار دارند.

قطعه‌ی فوق به صورت دو ضربی است و به نام دو چهارم خوانده می‌شود و در هر میزان آن فقط باید دو شماره حساب کرد.

آهنگ فوق یکی از قطعات ردیف موسیقی ایرانی بوده و به نام نصیرخانی معروف است به همین وزن به همین حالت قطعه دیگری در آواز ابوعطا موجود است که به نام چهارباغ یا چهارپاره معروف است؛ به نظر من بهتر این بود که نام این قطعه را همان چهارباغ یا چهارپاره در ماهور می‌گذاشتند. زیرا حالت‌های دیگری در ردیف ماهور هست که می‌توان بر آنها نام نصرخانی نهاد.

علامت بمل که در جلوی نت‌های «می» قرار گرفته برای زدن آنها به سیم‌های خرک هشتم است نه سیم‌های خرک اول.

برای اجرای دوبل نت‌ها همانطور که نشان داده شده همیشه دست چپ جلوتر از دست راست قرار می‌گیرد.

در میزان اول و همچنین میزان‌های شبیه به آن، همانطور که نشان داده شد، هم می‌توان به اندازه دو ضرب سکوت نمود و هم می‌توان به جای دو ضرب سکوت دو مضراب را ست روی نت «فا» به طور ملایم اجرا نمود؛ بهتر است هر دو نوع را تمرین کنید.

قطعه فوق به نام در قفس ساخته استاد فقید ابوالحسن صبا است که به صورت خیلی ساده و مقدماتی برای شاگردان مبتدی بازنویسی شده است.

در اینجا می‌توانید قطعات قبلی را به استثنای شماره‌های 8، 13، 14 و 15 کمی تندتر اجرا کنید ولی به طور کلی باید از سرعت زیاد پرهیز کنید.

اصطلاح simile یعنی «مثل میزان قبل» منظور نوع مضرابی است که در میزان قبل استفاده شده که باید در بقیه ی میزان ها هم مثل میزان اول زده شود. در میازن چهارم جلوی نت «می» دوم علامت گذاشته نشده زیرا همان علامت اول شامل آن نت هم می‌شود چون هر دو در یک میزان قرار گرفته‌اند.

علامت که در زیر نت‌ها قرار گرفته یعنی مقدار میزان‌هایی که روی نقطه چین قرار دارند، هشت نت (به اندازه‌ی یک هنگام یا اکتاو) پایین‌تر(بم‌تر) اجرا شوند یعنی درست همان نت‌ها روی سیم‌ای زرد؛ این عمل مخصوصاً به خاطر آشنایی شاگرد با این علامت انجام شده است.

چون می‌دانیم که به غیر از مضراب راست و چپ ، مضراب دیگری نداریم، لذا وقتی مضراب‌های چپ تعیین شدند، خودبه خود معلوم می شود که بقیه نت‌ها باید با مضراب راست اجرا گردند. این مل معمول‌ترین نوع مضراب‌گذاری سنتور است.

ضرب این قطعه که از ترانه‌های محلی ایران و به نام گل گندم است، همانطوری که در اول آهنگ نشان داده شده (شش هشتم) است که در هر میزان آن شش چنگ قرار دارد، برای حساب کردن ضرب آن (یعنی وزن‌خوانی). همانطور که شماره‌گذاری شده، به جای آنکه برای هر سیاه یک شماره به حساب بگذاریم. باید برای هر سیاه نقطه‌دار که برابر سه چنگ است یک شماره حساب کنیم. البته اکنون می‌توانیم شماره‌ها را کمی تندتر بشماریم، ولی فراموش نشود که حتی‌الامکان باید از تند زدن پرهیز کنید.

علامت D.C که در آخر گذاشته شده مخفف اصطلاح یا عبارت Da capo است معادل معنی «از اول» در فارسی. یعنی قطعه را دوباره از اول شروع کرده و تا آخر بزنید.

این قطعه در ردیف موسیقی ملی ما به نام زنگ شتر نامیده شده در حقیقت هم تقلیدی از زنگ شتر است. معمولا این قطعه را در دستگاه همایون اجرا می‌کنند، ولی چون کوک سنتور فعلا ًدستگاه شور است و به علاوه منظور ما عمل آوردن این نوع مضراب مخصوص است، مانعی ندارد که در این کوک اجرا شود.

در سطر پنجم میزان دوم نت «دو» که ریز نوشته شده به نام حروف کوچک نامیده می شود و بایستی بلافاصله به نت بعد از خود بچسبد. در حقیقت ارزش آن به اندازه‌ی یک سه‌لاچنگ یا حتی چهارلاچنگ است، منتها وقتی به این صورت نوشته می‌شود از لحاظ کشش ارزش نداشته و جزء ضرب‌های میزان محسوب نمی‌شود.

قطعه‌ی فوق که از سه قسمت تشکیل شده و به نام گرایلی معروف است جزئی از ردیف موسیقی ملی است؛ اصل این آهنگ ترکی است و گاه به صورت آواز نیز در دستگاه شور خوانده و یا زده می‌شود.

این علامت که در فارسی به نام نقطه ی توقف نامیده می‌شود و اروپایی‌ها به آن fermata یا point drogue می‌گویند ،علامتی است که روی هر نت یا سکوتی قرار بگیرد کشش آن نت و یا آن سکوت به دلخواه نوازنده بوده و هر قدر که مایل باشد می‌تواند آن نت را بکشد و یا سکوت را ادامه دهد.

در اینجا می‌توانید قطعات قبلی بخصوص شماره‌های 17، 18، 19 و 20 را کمی تندتر بزنید(به استثنای شماره 21).

گفتم ای بخت بخسبیدی و خورشید دمید

مزرع سبز فلک دیدم و داس مه نو

آسمان گو مفروش این عضمت کاندر عشق

گر روی پاک و مجرد چو مسیحا کاندر عشق

یادم از کشته‌ی خویش آمد و هنگام درو

تکیه بر اختر شب‌گرد مکن کین عیار

از فروغ تو به خورشیدُ رسد صد پرتو

گفت با این همه از سابقه نومید مشو

تاج کاووس ربود و کمر کیخسرو

خرمن مه به جوی خوشه‌ی پروین به دو جو

رنگ حربی و رنگ شهرآشوب از رنگ‌های بسیار قدیمی هستند که جزئی از ردیف موسیقی به شمار می‌آید.

علامت (تریوله triolet) به معنی آن است که مجموع مدت زمان سه نت در مدت زمان کشش دو نت اجرا شود(در نمونه‌ی بالا سه سه‌لاچنگ باید در مدت زمان کشش دو سه‌لاچنگ اجرا شود).

چنانکه ملاحظه می‌شود بین میزان پنجم سطر نهم و میزان اول سطر دهد(طرز اجرا و طرز نوشتن این نوع مضراب‌ها) اختلافی هست که نباید حمل بر بی‌توجهی شود زیرا میزان اول سطر دهم عملاً به صورت میزان آخر سطر نهم اجرا می‌شود، به خصوص در آوازها.