معماری ساسانی

بازماندهٔ ایوان خسرو در تیسفون، ۱۸۶۴

معماری ساسانی اشاره به سبکی از معماری ایرانی دارد که در دورانساسانیان به اوج پیشرفت خود رسید. از بسیاری جهات، دوره سلسلهساسانی (۲۲۴-۶۵۱ میلادی) شاهد بیشترین دستاوردهای تمدن ایرانی بوده‌است. همچنین سلسله ساسانی آخرین امپراتوری بزرگ ایرانی قبل از تسلط مسلمانان بوده‌است. در حقیقت بسیاری از آنچه بعدها به عنوان فرهنگ وهنر اسلامی، معماری، نوشتار و ... اسلامی شناخته شد از ایران به جهان اسلام گسترده شد.

اصول

سلسله ساسانی، همانند هخامنشی، از استان فارس سرچشمه گرفت است. آنها خود را جانشینان هخامنشیان می‌دانستند که بعد از دوره‌های هلنی و سلسله پارت برای بازگرداندن عظمت ایران تلاش می‌کردند. اما در معماری، با احترام به معماری ساسانی، روش آن‌ها را پی نگرفتند و بیش‌تر از معماری عیلامی که معماری بوم‌آورد تری‌ست سرمشق می‌گیرند. شاید دلیل آن را بتوان در عدم توانایی حکومت ساسانی در به کار بردن مصالح گران‌قیمت و کم‌یاب در ایران -سنگ و چوب که در زمان هخامنشیان از مصر و لبنان آورده می‌شده‌اند- و زیاد بودن مصالح خشتی و خاک جست‌جو کرد. هم‌چنین بناهای سنگی هخامنشی برای استحکام لازم باید روی خاک سخت دامنهٔ کوه بنا شوند اما ایرانیان بعد از حملهٔ یونانی‌ها به دشت‌نشینی عادت کرده‌یودند.
رسم نوشتن روی سنگ‌ها (سنگ‌نوشته‌ها) در این دوره ادامه می‌یابد.