بورس اوراق بهادار تهران

شرکت بورس اوراق بهادار تهران

نوع	سهامی عام
بنا نهاده	۲۱ شهریور ۱۳۸۵ (دریافت مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار)، ۲ مهر ۱۳۸۵ (پذیره‌نویسی عمومی)، ۲۰ مهر ۱۳۸۵ (برگزاری مجمع مؤسسان)، ۱۵ آذر ۱۳۸۵ (تأسیس و ثبت)، ۲۵ آبان ۱۳۸۵ (آغاز فعالیت راه‌اندازی)، ۱ دی ۱۳۸۵ (آغار فعالیت اجرایی)، و ۱ بهمن ۱۳۸۵ (آغاز فعالیت عملیاتی)[۱]
بنیانگذاران	سازمان بورس و اوراق بهادار، نهادهای مالی بازار سرمایه ایران، و سهامداران حقیقی[۲]
دفتر مرکزی	تهران، خیابان حافظ، شماره ۲۲۸[۳]
محدودهٔ فعالیت	ایران
مدیر عامل	حسن قالیباف‌اصل[۴]
افراد کلیدی	مجتبی تقی‌پور، مجتبی فهیم هاشمی، علی رستمی، علی حسینی، علی‌اکبر امین‌تفرشی، محمدرضا رستمی
خدمات	بورس اوراق بهادار
درآمد	۲۵۶ میلیارد ریال (۱۳۹۰)[۵]
سود خالص	۱۵۳ میلیارد ریال (۱۳۹۰)[۶]
مجموع دارایی	۵۳۷ میلیارد ریال (جمع دارایی‎ها)؛ ۳۰۰ میلیارد ریال (سرمایه اسمی) (۲۹ اسفند ۱۳۹۰)[۷]
مالک	سازمان بورس و اوراق بهادار، نهادهای مالی بازار سرمایه ایران، و سهامداران حقیقی
کارکنان	۲۵۶ تن (۲۹ اسفند ۱۳۹۰)[۸]
وب‌گاه	http://www.tse.ir/

بورس اوراق بهادار تهران
گونه	بورس
مکان	ایران، تهران
مختصات	۳۵.۶۹۲۹° شمالی ۵۱.۴۱۱۰° شرقی
تأسیس	۱۳۴۶
تعداد شرکت‌ها	۳۴۳ شرکت پذیرفته شده
ارزش بازار	۱۲۵ هزار میلیارد تومان تا فروردین ۱۳۹۱
شاخص‌ها	تپیکس، تدپیکس
وب‌گاه	www.tse.ir

ساختمان بورس اوراق بهادار تهران در خیابان حافظ

لوگوی بورس تهران برگرفته از یک نشان برنجی مربوط به دوره هخامنشایان است که در استان لرستان کشف شده است. در این لوگو چهار انسان دست در دست یکدیگر (اتحاد و همکاری) در درون دایره‌ای قرار دارند که نشان گر دنیا است. دنیایی که بر اساس افسانه‌های قدیمی ایران بر روی شاخ دو گاو قرار دارد؛ که خود نشانه ثروت و بهره‌وری هستند. این نشان هم اکنون در موزه لوور پاریس نگهداری می‌شود.^[۹]

بورس اوراق بهادار بازاری متشکل و خودانتظام است که اوراق بهادار در آن توسط کارگزاران یا معامله‌گران طبق قانون مورد دادوستد قرار می‌گیرد. بورس اوراق بهادار در قالب شرکت سهامی عام تأسیس و اداره می‌شود.^[۱۰]

فکر اصلی ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران، به سال ۱۳۱۵ برمی‌گردد. در این سال، یک کارشناس هلندی و یک کارشناس بلژیکی به‌منظور بررسی و اقدام در مورد تهیه و تنظیم مقررات قانونی به ایران آمدند؛ اما مطالعات آن دو، با آغاز جنگ جهانی دوم متوقف شد. در سال ۱۳۳۳، مأموریت تشکیل بورس اوراق بهادار به اتاق بازرگانی و صنایع و معادن، بانک مرکزی و وزارت بازرگانی محول شد. این گروه، پس از ۱۲ سال تحقیق و بررسی، در سال ۱۳۴۵ قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران را تهیه کردند. لایحه تشکیل بورس اوراق بهادار تهران در اردیبهشت ۱۳۴۵ در مجلس شورای ملی تصویب شد. در پانزدهم بهمن ۱۳۴۶، بورس تهران، با ورود سهام بانک صنعت و معدن و نفت پارس آغاز به کار نمود.

از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷، تعداد شرکت‌ها و موسسه‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از ۱۰ بنگاه اقتصادی با سرمایه ۶/۲ میلیارد ریال به ۱۴۲ شرکت با بیش از ۳۰۸ میلیارد ریال افزایش یافت.

در اوایل دوران پس از انقلاب سال ۱۳۵۷، نظام تازه ایران با هدف مبارزه با سرمایه‌داری تلاش‌هایی برای تعطیلی بورس تهران انجام داد که نافرجام ماند.^[۱۱]

با پیروزی انقلاب اسلامی، تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده از ۱۰۵ شرکت، به ۵۶ شرکت در پایان سال ۱۳۶۷ تقلیل یافت. علت این امر، تملک بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی توسط دولت بوده‌است. از سال ۱۳۶۸ و در چارچوب برنامه پنج‌ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، تجدید فعالیت بورس به‌عنوان پیش‌زمینه اجرای خصوصی‌سازی آغاز گردید. نخستین رویداد تأثیرگذار بر بورس نیز تصویب لایحه قانون ادره بانک‌ها در تاریخ ۱۷ خرداد ۱۳۵۸ توسط شورای انقلاب بود.

تاریخچه

ایدهٔ اولیهٔ ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران به سال ۱۳۱۵ بازمی‌گردد که به درخواست دولت ایران، شخصی بلژیکی به نام «وان لوترفلد» دربارهٔ تشکیل بورس اوراق بهادار در ایران بررسی‌هایی انجام داد و طرح قانونی تأسیس و اساسنامهٔ آن را نیز تهیه کرد.

هر چند که در همان زمان بانک ملی ایران نیز به عنوان سازمان متولی امور پولی کشور، مطالعاتی در این زمینه انجام داد، اما به علت نامساعد بودن شرایط برای ایجاد بورس اوراق بهادار، و وقوع جنگ جهانی دوم تمام کارهای انجام شده متوقف شد.

به‌دنبال تحولات اقتصادی و اجتماعی دههٔ ۱۳۴۰ و با توجه به ارتباط گسترده سیاسی و اقتصادی ایران آن دوره با غرب، نحوهٔ تأسیس و ادارهٔ بورس، تشکیلات و سازمان آن، و کیفیت تصدی دولت، کم و بیش مشخص شد و در اردیبهشت ۱۳۴۵ لایحهٔ قانون بورس اوراق بهادار در مجلس شورای ملی به تصویب رسید. به دنبال آن، قانون تأسیس بورس اوراق بهادار از سوی وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ و از آن درخواست شد که نسبت به اجرای مفاد قانون مزبور اقدام کند، اما در عمل به دلیل آماده نبودن بخش صنعتی و بازرگانی، اجرای این قانون تا بهمن ۱۳۴۶ به تعویق افتاد.

بورس اوراق بهادار تهران از پانزدهم بهمن ۱۳۴۶، فعالیت خود را به طور رسمی با پذیرش سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران به عنوان بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی آن زمان و سپس سهام شرکت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه و اوراق قرضه عباس‌آباد آغاز کرد. در آن زمان برقراری معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌ها و مؤسسات پذیرفته شده در بورس، عامل مهمی در جهت تشویق شرکت‌ها به عرضه سهام خود در بورس اوراق بهادار تهران بود. حجم معاملات در بورس اوراق بهادار تهران تا سال ۱۳۵۷ به دلیل تبعیت از افزایش آهنگ رشد محصول ناخالص داخلی و ارزش افزوده حاصل در بخش صنعت و همچنین به دلیل پذیرش و دادوستد اوراق قرضه، از ۸۳ میلیارد ریال به ۱۵۰ میلیارد ریال افزایش یافت. طی پانزده سال فعالیت آغازین بورس، در مجموع سهام ۱۰۵ شرکت در بورس پذیرفته شد.

از نیمه دوم سال ۱۳۵۷ با بروز اعتصاب و تعطیلی واحدهای تولیدی و بازرگانی در جریان انقلاب اسلامی، بورس اوراق بهادار تهران به‌دلیل بی‌اعتمادی به دولت و وضع مالی شرکت‌ها، و فرار سرمایه با سقوط سهام و کاهش معاملات روبه‌رو شد و به حالت نیمه‌تعطیل درآمد. همچنین تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران در تیر ۱۳۵۸ باعث دسته‌بندی صنایع در چهار گروه شد که به موجب آن سازمان صنایع ملی ایران برای اداره امور آن‌ها پدید آمد. بدین‌ترتیب بر اثر ملی شدن بانکها، بیمه و صنایع کشور تعداد زیادی از بنگاه‌های اقتصادی پذیرفته‌شده در بورس از آن خارج شدند؛ ضمن آن که دادوستد اوراق قرضه نیز به دلیل داشتن بهرهٔ مشخص، ربوی تشخیص داده شد؛ بنابراین به‌دلیل عوامل فوق و وقوع جنگ ایران و عراق، دادوستد سهام و اوراق قرضه در بورس اوراق بهادار تهران تا سال ۱۳۶۱ تقریباً متوقف شد. در سال ۱۳۶۲ تا حدودی تقاضا برای سهام وجود داشت، ولی به دلیل پایین‌بودن قیمت‌های پیشنهادی خریداران، عرضه‌کنندگان چندان زیاد نبودند. در سال ۱۳۶۳، به دنبال تصمیم دولت مبنی بر واگذاری تعدادی از کارخانه‌های دولتی، به کارگران و سایر افراد بخش خصوصی، مبادلات سهام، اندکی افزایش یافت و تا سال ۱۳۶۷ افزایش حجم معاملات با نرخ کاهشی ادامه یافت. پذیرش قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل متحد از جانب ایران در تابستان ۱۳۶۷ و همچنین تصویب قانون جدید مالیات‌های مستقیم و قانون مالیات تعاون ملی برای بازسازی در اواخر سال ۱۳۶۷ و مهم‌تر از هر چیز تصویب قانون برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در همین سال، باعث رونق بورس اوراق بهادار تهران و رشد حجم معاملات شد.

بررسی روند فعالیت بورس در دوره ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۵ نشان می‌دهد که روند یکنواختی بر فعالیت بورس حاکم نبوده‌است.

بورس اوراق بهادار تهران از سال ۱۳۷۶، دورهٔ تازه‌ای از فعالیت خود را تجربه کرده‌است و زمینه‌های تحولات بعدی بازار سرمایه با اعمال برنامه‌های اصلاحی از این سال پایه‌ریزی شده‌است. ایجاد فضای رقابتی سالم، افزایش علاقه‌مندی و اعتبار فعالیت‌ها و به کارگیری شیوه‌های مؤثر تنظیم و نظارت از سال ۱۳۷۷ به طور نسبی ایجاد شد و بورس نشانه‌های مثبتی مبنی بر بازگشت رونق را تجربه کرد.^[۱۲]

یکشنبه سیاه

بی‌سابقه‌ترین سقوط شاخص بورس در تاریخ ۴۷ ساله این بازار که با افت شدید ۲۳۸۸ واحدی دماسنج بازار سرمایه در روز یکشنبه ۱۳۹۲/۱۰/۲۳ به ثبت رسید موجب بازگشت بازار به محدوده ۸۵ هزار واحدی شد که به «یکشنبه سیاه» معروف گشت.^[۱۳][۱۴]

گمانه‌های مختلفی در خصوص علل واکنش منفی بازار سرمایه وجود داشت. دلایلی همچون تصمیم دولت در خصوص مهار نقدینگی، افزایش نرخ سود بانکی، افزایش نرخ خوراک واحدهای پتروشیمی و دستور رئیس جمهور در خصوص مبارزه با مفاسد اقتصادی مهمترین این حدسیات بود.

سایت بورس نیوز در ۴ بهمن ماه ۹۳ در مطلبی با عنوان سرمایه سوزی به جای سرمایه‌گذاری نوشت:

استنباط می‌شود که دولتی‌ها تمایل به سرمایه سوزی در بازار سرمایه در جهت مهار نقدینگی جامعه داشتند، ولی اکنون عملاً کنترل آن از دستشان خارج شده است و همه چیز خواسته یا ناخواسته به مذاکرات اسفند ماه گره خورده است؛^[۱۵]

پس از یکشنبه سیاه، شاخص کل بورس تهران سیر نزولی گرفت و سرانجام به ۷۰ هزار واحد سقوط کرد. در حالی که شاخص کل افت حدود ۱۰ درصدی را تجربه کرد، سهامداران در بسیاری از نمادها تا ۵۰ درصد سقوط را تجربه کردند.پس از سقوط ناگهانی ،بورس تهران روند آرام و نزولی خود را تا کنون ادامه داده است.به طوری که در حال حاضر شاخص بورس در 62 هزار واحد به سر می برد.^[۱۶]

چشم انداز و مأموریت

فلسفه وجودی: ایجاد بازاری منصفانه، کارآ و شفاف با ابزارهای متنوع و دسترسی آسان به‌منظور ایجاد ارزش افزوده برای ذی‌نفعان

چشم انداز سازمانی: بورس برتر منطقه و موتور محرک رشد اقتصادی کشور

اهداف کلان

• ارتقای سهم بازار سرمایه در تأمین مالی فعالیت‌های مولد اقتصادی
• به‌کارگیری مقررات و رویه‌های مؤثر برای حفظ سلامت بازار و رعایت حقوق سهامداران
• تعمیق و گسترش بازار با بهره‌گیری از فناوری و فرایندهای به‌روز و کارآمد
• توسعه دانش مالی و گسترش فرهنگ سرمایه‌گذاری و سهامداری در کشور
• توسعه و تسهیل دسترسی به بازار از طریق کاربردهای فناوری اطلاعات
• رعایت اصول پاسخگویی و شفافیت در همکاری‌ها و تعاملات با ذی‌نفعان
• توسعه مستمر دارایی‌های فکری و سرمایه انسانی شرکت

ساعت انجام معامله

معاملات سهام در بورس تهران از شنبه تا چهارشنبه هر هفته به جز روزهای تعطیل عمومی، از ساعت ۹ تا ۱۲：۳۰ و در یک نشست معاملاتی و از طریق تالارهای معاملات انجام می‌شود. معاملات سهام فقط از طریق سامانه معاملات بورس که یک سیستم کاملاً مکانیزه است، قابل انجام است و داراندگان سهام نمی‌توانند خارج از سامانه معاملاتی اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار کنند و معاملات باید به لزوم از طریق کارگزاران و طی نشست معاملاتی انجام شود. در حال حاضر علاوه بر تالار حافظ که تالار اصلی معاملات است، تالارهای دیگری توسط بورس یا شرکت‌های کارگزاری در شهرهای دیگر دایر شده‌اند که سهامداران می‌توانند با مراجعه به آنان از تسهیلات مستقر در این تالارها از جمله سیستم‌های نمایش‌گر قیمت و سفارش‌ها، بروشورهای اطلاع‌رسانی و دوره‌های آموزشی پیش‌بینی شده استفاده کنند. یاداوری می‌شود که خرید و فروش اوراق بهادار مستلزم حضور سهامداران در تالارها نیست و سهامداران می‌توانند با دریافت مجوز معاملات آن لاین (برخط) از شرکت‌های کارگزاری، بدون دخالت مستقیم کارگزار و از طریق اینترنت برای خرید و فروش اوراق بهادار اقدام کنند.

ساعت معاملات قراردادهای آتی از ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ می‌باشد.

پانویس

• «اطلاعات شرکت». بورس اوراق بهادار تهران. بازبینی‌شده در ۲۰۱۴-۱۰-۱۴.‏
• «اطلاعات شرکت». بورس اوراق بهادار تهران. بازبینی‌شده در ۲۰۱۴-۱۰-۱۴.‏
• «بورس اوراق بهادار تهران». بورس اوراق بهادار تهران. بازبینی‌شده در ۲۰۱۴-۱۰-۱۴.‏
• «بورس اوراق بهادار تهران». بورس اوراق بهادار تهران. بازبینی‌شده در ۲۰۱۴-۱۰-۱۴.‏
• http://codal.ir/Reports/InterimStatement.aspx?LetterSerial=JSt3fAV3s7/fzDQiigrblw==
• http://codal.ir/Reports/InterimStatement.aspx?LetterSerial=JSt3fAV3s7/fzDQiigrblw==
• http://codal.ir/Reports/InterimStatement.aspx?LetterSerial=JSt3fAV3s7/fzDQiigrblw==
• http://codal.ir/ReportList.aspx?1=&2=بورس+اوراق+بهادار+تهران&3=&4=-1&5=&6=&7=&8=-1&9=-1&10=-1&11=&12=False&13=False
• http://www.tse.ir/cms/Default.aspx?tabid=108
• بند ۳ ماده ۱ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران (مصوب ۱ آذر ۱۳۸۴)

• Iran in Crisis?: Nuclear Ambitions and the American Response. Roger Howard. Zed Books, 2004. ISBN 1-84277-475-1 pp.155

• سیر تاریخی بورس اوراق بهادار در ایران، مجموعه مقالات مرکز توسعهٔ نبوغ مالی
• «سقوط بی‌سابقه شاخص». دنیای اقتصاد، 26 دی 1392.
• «یکشنبه سیاه در بورس تهران و هجوم سهامداران برای فروش/ روزهای زیان ده بورس پایان می‌یابد؟». اقتصاد ایران آنلاین، 22 دی 1392.
• «زیرکی دولتی‌ها و گروگانگیری نفتی و بازی که از کنترل خارج شد». بورس نیوز، 4 بهمن 1393.

16. «روند نزولی بورس تا 62 هزار واحد». سایت خبری تحلیلی بورسی، 24 خرداد 1394.

منابع

• سنگینیان، علی. «تاریخچه بورس اوراق بهادار تهران و سیر تحولات آن». روزنامه دنیای اقتصاد (۱۳۸۷/۱۱/۱۶). بازبینی‌شده در ۱۷ بهمن ۱۳۸۷.
• «سیر تاریخی بورس اوراق بهادار» ‎(فارسی)‎ (مقاله). FIQ.ir. مرکز توسعهٔ نبوغ مالی. بازبینی‌شده در ۱۰ بهمن ۱۳۸۹.
• شرکت کارگزاری بانک صنعت و معدن. آشنایی با بورس سهام و کالا.
• فراهانی‌فرد، کامیار، صبری، رضا، «مفاهیم اولیه بورس به زبان ساده»، تهران، نشر چالش، ۱۳۸۳